Foto yaşlanma kiçik yaşlarda əlamətlərini göstərir və irəliləyən illərdə dəridə qırış və sallanmalara səbəb olur. Dermatoloji Mütəxəssisi Dr. Şərafəddin Saraçoğlu foto yaşlanmağı ləngitmək üçün nələr edə biləcəyimizi izah etdi.
Günəş dərimizin dostu deyil, bunu hamımız bilirik. Dəri yaşlanmasının səbəblərində günəşi ilk sıralara qoyuruq, artıq. Son illərdə adını tez-tez eşitdiyimiz foto yaşlanmağa, günəşin ultrabənövşəyi şüalar səbəb olur. Zamanında tədbir alınmazsa, foto yaşlanma ciddi dəri probleminə səbəb olur.
Foto yaşlanma nədir?
Foto yaşlanma həyat boyunca xroniki günəş işığına məruz qalan dərimizdə dəri dəyişikliklərinə səbəb olur. Foto yaşlanmadan son illərə qədər bənövşəyi şüaların (ultraviole, UV) səbəb olduğu digər əhəmiyyətli bir problem yaratmadığı sayılırdı. Günəş qoruyucu məhsullarda UV şüalarından qoruyan kimyəvi maddələr və ya qeyri-şəffaf qoruyucular istifadə edilməsinə baxmayaraq dəridə günəşin mənfi təsirlərinin davam etdiyi görülmüşdür. Bu vəziyyətdə edilən araşdırmalarda infraqırmızı günəş şüalarının (infrared, IR) dəri yaşlanmasında çox əhəmiyyətli təsirlərinin olduğu müəyyən olunmuşdur. Yəni, foto yaşlanmağa gün işığının UV və IR şüaları səbəb olur. UV ləkələnmələr, incə xəttlər və dəri xərçəngi yaranmasına səbəb olur. IR daha çox dəridə elastiklik və kollagen toxumalarının azalmasına və qırışlar yaranmasına səbəb olur.
Foto yaşlanmanın əlamətləri nələrdir?
Erkən dövrdə qəhvəyi ləkələr, çillənmə və günəş yanıqları sonrasında ibarət kürək, sinə və boğaz bölgəsində ləkələr şəklində görülə bilər. Bununla bərabər damar genişlənmələri və incə qırışlar görülür.
Geç dövrdə isə ləkə artma, tündləşmə, alın, boyun və sinədə qızartılar , dodaqlarda həcimli itkilər və qırışlar, dəri qırışıklıqları və sallanmaları artır.
Neçə yaşından sonra foto yaşlanmanın əlamətləri görülür?
Foto yaşlanma ilə əlaqədar dəyişikliklərin mikroskopik olaraq araşdırıldığında, on beş yaşdan başlayaraq meydana çıxmağa başlayır. Ləkələnilmələr, elastik liflər qırılma və azalma mikroskopik olaraq baxıldığından foto yaşlanmanın ilk əlamətləri iyirminci yaşın əvvəllərində kəskinləşir.
Foto yaşlanmağı nələr sürətləndirir?
Günəş vannası qəbul etmək, davamlı gün işığına məruz qalınan işlərdə (kənd təsərrüfatı işçiləri, yol işçiləri, dənizçilər, sürücürlər kimi) iş, solarium kimi süni gün işığını təqlid edən sistemləri tez-tez istifadə edənlər, gün işığına həssaslığı artıran maddələri ehtiva edən kremləri (bergamot yağı, ətirli məhsullar) istifadə edərkən foto yaşlanma əlamətləri daha erkən yaşlarda bilindiyi kimi, var olan problemlərin da artmasına səbəb ola bilərlər.
Foto yaşlanmadan qorunmaq üçün necə dəriyə qulluq ediməlidir? Hansı kremləri tətbiq edilməlidir?
Əvvəlcə dəri mütləq gündə iki dəfə təmizlənməlidir. Səhərlər C vitaminli serumlar istifadə edərək və günəş qoruyuculara baxmayaraq dəridə meydana gələ bilən kolajen elastik lif itkisini azaltmağa köməkçi məhsullar istifadə edilməlidir. C vitaminiylə bərabər E vitamini ehtiva edən məhsullar də var olan günəş zərərinin səviyyəsinə görə seruma əlavə oluna bilər. Bunun üzərinə isə günəş qoruyucu kremlər istifadə edilməlidir. Günəş qoruyucuları üzə olduğu qədər əllərə də sürtülməlidir. Günəş qoruyucuların təsir müddəti 4 saatdır. Bu səbəblə günlərin uzun olduğu dövrlərdə dörd saatda təkrar bir də sürtülməlidir. Gecə baxımında A vitaminli (retinol) məhsullar, foto ziyanın azaldılması və ya geri gətirilməsində çox təsirlidir. Retinol axşam müalicələrinin vazgeçilmezi olmalı, lakin buna əlavə olaraq bərpa edici antioksidant məhsullar də gecələr istifadə edilməlidir.
Günəş kremi seçərkən nələrə diqqət etməli?
Günəşdən qorunmada ən təsirli üsul təbii olaraq fiziki qorunmaqdır. Yəni kölgədə qalmaq, günəşdən qoruyacaq paltarlar, papaqlar geyməkdir. Bütün tədbirlərə baxmayaraq, gündəlik həyatda günəşdən tamamilə çəkinmək mümkün deyil. Bu vəziyyətdə istifadə ediləcək günəş qoruyucularda əvvəlcə fiziki pərdə mövqeyində olan titan dioksid və sink oksid məzmunlu məhsulları seçim etmək faydalı olar. Bu məhsullarla hazırlanan günəş qoruyucuları, ümumiyyətlə, faktorsuzdur və gələn işığı əks etdirərlər. Lakin bu cür məhsulların ən əhəmiyyətli dezavantajı ağ rəngli və qalın məhsullar olmalarıdır. Bu vəziyyətdə kosmetik olaraq istifadəsi məhdud qala bilir. Lakin, xüsusilə günəşin çox sıx olaraq alındığı dəniz kənarı, gəmi və qarlı mühitlərdə istifadə etmək çox əhəmiyyətlidir. Bununla yanaşı günəş qoruma səviyyəsi 15-50 arası məhsullar günəşin yoğunluna görə gündəlik həyatda seçim edilə bilərlər. Qış aylarında 15 qoruma faktoru kifayət ikən yaz və yaz aylarında 30-50 qoruma faktorlu məhsullar seçim edilməlidir.
Foto yaşlanmağı qidalanmaqla ləngitmək mümkündürmü?
Bu mövzuda edilmiş uzun müddətli işlərdə ağız yoluyla alınan qidaların foto yaşlanmadan əhəmiyyətli rolu olmadığını göstərir. Xüsusi bir pəhriz önərilməməklə birlikdə qidalanmada balanslı, keyfiyyətli, qida dəyəri yüksək, orqanik qidaların qəbulu nə qədər əhəmiyyətlidirsə dəri üçün də eyni nisbətdə əhəmiyyətlidir.
Foto yaşlanma üçün hansı estetik tətbiqlər təklif edilir?
Foto yaşlanmadan problemin şiddətinə görə fərqli müalicə variantları mövcuddur.
• Kimyəvi peeling və ya jetpeeling.
• Ləkə idarəsi üçün enzimatik peeling, lazerlə ləkə müalicələri çox təsirli ola bilir.
• Mezoterapiya, Mezolifting, PRP.
• Fraksiya lazer tətbiqləri.
• Foto akustik lazer ilə ləkə və qırış müalicəsi.
• Lazer peeling.
• Radyofrekans tətbiqləri və biodermogenesi sistemlərini tez-tez istifadə edirik.
