Statistika Komitəsinin məlumatına görə, ölkə əhalisinin orta statistik boyu 167,2 sm, kişilər üçün orta boy 170,6 sm, qadınlarda isə 164,1 sm olub. Amma zaman keçdikcə, elə bil insanlar cılızlaşırlar. Bəs bunun səbəbi nədir?
Mütəxəssislər boy cılızlaşmasını daxili və xarici faktorların təsiri ilə əlaqələndirirlər. Pediatr-endokrinoloq Afət Abbasova deyir ki, bəzən insanlar boyun qısalığını nəsildən gələn amil kimi dəyərləndirsələr də, bu, səhv fikirdir. Onun sözlərinə görə, düzgün müalicə metodları ilə uşaqların boyunu uzatmaq imkanları mövcuddur. Uşaqların normal boya sahib olub-olmamasını yaşıdlarının boyu ilə müqayisə edib dəyərləndirmək mümkündür. Düzgün qidalanma, mədə-bağırsaq, böyrək xəstəlikləri, ürək qüsuru olan uşaqların səhhətinə zamanında müdaxilə edilmədikdə, bu, qısaboyluluğa gətirib çıxarır.
Həkim bildirir ki, valideynlər uşaqlarının gələcəkdə qısaboylu olmasını istəmirsə, uşağın yetkinlik dövrünə qədər onun boyunun artma surətini nəzarətdə saxlamalı, lazım gəldikdə düzgün müalicə üsullarına baş vurmalıdır. “Ana övladının illik böyümə surətinə baxmalı, həmyaşıdlarının boyu ilə müqayisə etməli, paltar və ayaqqabılarının kiçilməsinə nəzarət etməli, evdə övladı üçün boy cədvəli tərtib etməli və əgər bir problemlə qarşılaşarsa, “zamanla boyu artar, bizdə qısaboylu yoxdur” deyib arxayınlaşmamalı və boy artımı zəif inkişaf edən övladını mütləq həkimə göstərməlidir”.
Övladlarınızın ideal boya sahib olub-olmamasını bilmək üçün hər iki valideynin boyunun toplanmasından 13 çıxılaraq, alınan rəqəmi 2-yə bölün. Aldığınız cavab övladınızın ideal boy ölçüsüdür. Oğlanlarda normal böyümə 1 yaşına qədər ildə 25 sm, 1-2 yaş arası – ildə 10-12 sm, 2-4 yaş arası – ildə 6-8 sm, 8-12 yaş arası – ildə 5 sm-dir. Həddi-büluq dövründə oğlanların böyümə surəti 20-25, qızların isə 15-20 sm-dir.
Həkim-terapevt Bəsti Əlməmmədova isə bildirir ki, insanın irəlidə nə qədər boya sahib olacağı əslində onun DNT-sində kodlaşdırılıb. Əgər hər hansı bir xəstəlik, hormonal çatışmazlıq, balanssız qidalanma kimi səbəblər yoxsa, genetik olaraq təyin olunan boya çatmaq mümkündür. “Genlərinizdə boy uzunluğu 165 sm olaraq təyin olunmuşsa, siz nə qədər idman etsəniz və ya nə qədər sağlam həyat təkliflərini tətbiq etsəniz belə, boyunuzu 180 sm etməniz mümkün deyil. Amma bəlkə 5-10 sm daha uzun olmanızı təmin edə bilər. Təbii ki, bunun üçün yetkinlik çağını keçməmiş olmalı və bədəninizdə xəstəlik və ya hormonal çatışmazlıq olmamalıdır. Əgər boyunuzun qısalığı xəstəlikdən və ya hormon çatışmazlığından qaynaqlanırsa, xəstəliyin müalicəsi və ya hormon müalicəsi ilə normal boya çata bilərsiniz”.
Həmsöhbətimizin dediyinə görə, uşağın irəlidə normal boya çata bilməsi üçün hamiləlik dönəmində ananın balanslı qidalanması mütləqdir. Ana xüsusilə hamiləliyin ilk 3 ayında balanslı qidalanmasa, körpə az çəkidə dünyaya gələr. Azçəkili körpələr ilk aylarda infeksiyalara qarşı müvazinətsiz olduğu üçün daha tez xəstələnirlər ki, bu da onların inkişafına mane olur.
Milli Məclisin Sosial siyasət komitəsinin sədri Hadı Rəcəblinin sözlərinə görə, Azərbaycanda dünya təcrübəsində tətbiq olunan – qidanın zənginləşdirilməsi metodunun təqbiq edilməsi çox önəmlidir. Dünyanın 135 dövlətində əsasən un, süd, şəkər, düyünün qanunla zənginləşdirildiyini bildirən Rəcəbli, son 10 ildə Çində unun zənginləşdirilməsi səbəbindən əhalinin boyunun 8 sm artdığını qeyd edir. Bu üsulun Azərbaycanda da tətbiqinin tərəfdarı olan deputat, bununla bağlı Milli Məclisə qanun layihəsi təqdim olunacağını qeyd edib. “Dünya təcrübəsində istifadə olunan qida zənginləşdirilməsi bizim ölkədə həyata keçirilmir. Bizdə insanlar elə başa düşürlər ki, qidaya qatqılar əlavə etmək qidanın kimyəviləşdirilməsidir”.
Bəsti Əlməmmədova isə qidanın zənginləşdirilməsi prosesinin əleyhinə olduğunu bildirir. Dediyinə görə, bütün qidaların süniləşdirildiyi bir dövrdə un və düyünün zənginləşdirilməsi fikri xoşagəlməzdir. “Onsuz da qidalarımız yetərincə “zəngindir”. Deyilir ki, kimyəvi maddələr qatılmayacaq, bəs nə qatılacaq?”
Həkimin bildirdiyinə görə, vitaminlərin fərdi qəbulu hormon dərmanları və iynələri ilə birlikdə boyu müəyyən qədər uzada bilər. Amma təkcə vitamin qəbulu boyu uzada bilməz. “Əgər bir uşaq yemək ayrı-seçkiliyi etmədən önünə qoyulanı yeyirsə, belə uşaqda vitamin əskikliyi ola bilməz. Bu səbəblə də qəbul edilən əlavə vitaminlərin heç bir gərəyi yoxdur və təsiri də olmaz. Əgər uşaqda vitamin əskikliyi yoxdursa, qəbul edilən vitaminlər sidiklə xaric olunur. Ya da bu vitaminlər qaraciyərdə yığılır ki, bu da sağlamlığa ciddi zərər vurur”.
Həkimin sözlərinə görə, ayaqüstü qidalar, çips, çərəz, müxtəlif içkilər qəbul edən uşaqların boyu uzanmır. Süd, meyvə, tərəvəz isə uşağın boyunun artmasına yardımçı qidalardandır. “Sağlam qidalanmayan, kifayət qədər tərəvəz, meyvə, süd, pendir istehlak etməyən uşağın boyu uzana bilməz. Parlaq qablarda satılan şəkər, marmelad, çips, çərəz, içki kimi boş kalori qaynaqlarından uzaq olmaq lazımdır. Boyu qısa olan uşaqların çoxu əslində sağlamdır. Nadir hallarda belə uşaqlarda atipik xəstəliklər ola bilər”.
B.Əlməmmədova hesab edir ki, həftədə 4 dəfə balıq yemək də boyun uzanmasına təsir edir. “Boyunun hündür olmasını istəyənlər 21 yaşına kimi qidalarına xüsusi diqqət yetirməlidirlər. Çünki bu yaşdan sonra istəsələr də, heç nə edə bilməzlər”.
Son olaraq, boyun qısalması təkcə Azərbaycanda mövcud olan problemlərdən deyil. Bu problem dünyanın bütün ölkələrində özünü büruzə verir. Belə ki, son hesablamalara görə, dünya əhalisinin boyu 7 sm-ə qədər qısalıb.
“Ekspress” qəzeti
Boyu necə uzatmalı?
Boy uzunluğu yalnız genetiklə bağlanmaz. Genetiyin yanında, sağlam bəslənmə, bəzi xüsusi qida möhkəmlətmələri və nizamlı idmanın da boy uzadıcı təsirlərinin olduğu mütəxəssislər tərəfindən vurğulanır. Edilən araşdırmalara görə uzun boylu olma yolları və boy uzadan qidalar aşağıdakı kimidir…
Uzun boylu olmanın yalnız genetik səbəblərə bağlana bilməyəcəyini son illərdə tez-tez dilə gətirən mütəxəssislər də, yeni nəsilin xüsusilə fiziki inkişaf mövzusunda çox şanslı olduğu düşüncəsində birləşir. Onlara görə genetik uyğunluq; bir uşağın uzun boylu olma səbəblərindən yalnız bir dənəsi… sağlam bəslənmə, xüsusi qida möhkəmlətmələri və nizamlı idman uşağınızın uzun boylu olmasının ən böyük səbəbləri!
Hansı yeməklər boy uzadır?
Boy uzatmağa qatqısı olan qidaların başında təbii ki kalsium baxımından zəngin olan süd məhsulları gəlir. Əgər uşağınız süd içməyi sevmirsə pendir, qatıq və həddindən artığa qaçmadan sütlü şirinlər ilə bu açığı bağlaya bilərsiniz.Süd məhsullarının xaricində; dəniz məhsulları, toyuq, badam, fındıq, şam fıstığı kimi fosfor ehtiva edən yeməklər də təklif edilir. Omeqa 3, Omeqa 6, Dəmir, Sink, Mis, Flor və Vitamin möhkəmlətmələri də uşağınızın həm sağlam bəslənməsi həm də daha uzun boylu olması üçün çox faydalı. Bütün bu vitamin və mineralları ehtiva edən tamamilə bitki mənşəli qida möhkəmlətmələri indiki vaxtda çox böyük maraq görür.
Boy Üçün İdmanın Əhəmiyyəti
Əgər uşağınızın boyunun uzanmasına maneə ola biləcək hər hansı bir narahatlığı tapılmırsa, uzun boylu olmaması üçün heç bir səbəb yox. Tək etməniz lazım olan onun ən keyfiyyətli şəkildə bəslənməsini təmin etmək. Uşağınızı basketbol, voleybol və üzmə kimi idmanlara da yönəldə bilərsiniz.
Bu idman fəaliyyətlərindəki sıx sıçrama və uzanma hərəkətləri uşağınızın fiziki inkişafı üzərində çox təsirli olacaq. Bu idmanlardan birinə belə nizamlı olaraq davam edən uşağınıza edəcəyiniz əlavə qida möhkəmlətmələri, onun çox daha uzun boylu olmasını təmin edəcək
