Çiy, yoxsa bişmiş qidalanmalı?
Çiy qidalanma, son dövrdə tez-tez gündəmə gəlir. Bu qidalanma növü xüsusilə tərəvəzlərin qida dəyərlərinin itmədən istehlak edilməsinə imkan verdiyi üçün əhəmiyyət daşıyır. Ancaq bəzi insanlarda həzm sistemi narahatlıqlarına da yol aça bilir. Bu qədər fərqli faktor varkən, sağlamlığımız üçün qidalanmamızın nə qədərini çiy, nə qədərini bişmiş tərəvəzlərlə qarşılamamız lazımdır?
Çiy qidalanmaqmı?
Gündəlik qidalanma nizamında ortalama üç-beş boşqab tərəvəz istehlak edilməsi lazımdır. Bunun təxminən 50-75%-ni çiy tərəvəzlərdən istifadə olunması təklif edilir. Çiy istehlak edilən tərəvəzlərin tərkibindəki maddələr, bişən tərəvəzlərə nisbətlə daha yüksək olur. Bu sayədə başda qəbizlik kimi bir çox həzm sistemi narahatlığına qarşı qoruyucu təsir göstərir. Digər tərəfdən, tərəvəzlər çiy istehlak edildiyində antioksidanlar daha da artır. Beləcə bədəni zərərli maddələrdən təmizləyən və yaşlanmağı gecikdirən qidalardan daha çox faydalanılır.
Çiy qidalanma adamda bağırsaq qazı meydana gətirərək, bəzən köplük problemlərinə də yol aça bilir. Bu səbəblə xüsusilə gül kələm, brokoli, kimi tərəvəzlərin çiy istehlak edilməməsi əhəmiyyət daşıyır. Lif məzmunu daha yüksək olduğu üçün diyabet xəstələrinə çiy tərəvəz istehlak etməsi təklif edilir. Soğan və sarımsaq kimi tərəvəzlər bişirildiklərində kükürdlü strukturlarında itkin meydana gəldiyi üçün faydalarını itirir. Bu səbəblə qastrit, xora kimi həzm sistemi problemləri olmayan kəslərin tərəvəzləri çiy istehlak etməsi lazımdır. Kartof isə çiy istehlak edilməməsi lazım olan tərəvəzlərin içində iştirak edir.
Bişmiş qidalanmaqmı?
Gündəlik tərəvəz istehlakının ən az 25%-ni bişmiş tərəvəzlərdən istehlak edilməsi lazımdır. Bu da ortalama bir qab tərəvəz yeməyinə bərabər gəlir. Tərəvəzləri bişirərkən qaynatma, qızartma, buxarda bişirmə kimi üsullar seçim edilə bilir. Lakin qızartma edilsə həm tərəvəzlər yüksək miqdarda yağ çəkib, kalori dəyərləri yüksələr, həm də ehtiva etdikləri qida dəyərləri böyük nisbətdə itər. Qaynatma üsulu ilə bişirilən tərəvəzlərdə də bəzi vitamin və mineral itkiləri ola bilər. Bu səbəblə bişirmə əsnasında uzun müddət qaynadılmaması, mümkün olduğu qədər diri buraxılması lazımdır. Tərəvəzlərin çiy qoyulması və qovrulmaması əhəmiyyət daşıyır. Digər tərəfdən tərəvəzli yeməklərin vam xodda bişirilməsi təklif edilir. Buxarda bişirmə üsulu isə ən sağlam bişirmə üsullarından biri olaraq qəbul edilir. Bu üsulda vitamin, mineral və antioksidan itkisi ən az səviyyədə görülür.
Bişmiş tərəvəzlər, çiy tərəvəzlərə görə daha asan həzm edilir. Bu səbəblə həzmsizlik, köplük, qastrit və xora şikayəti olan kəslərin tərəvəzləri bişmiş istehlak etməsi tövsiyə edilir. Pomidor, kök kimi bəzi tərəvəzlərdə olan və xüsusilə prostat xərçənginə qarşı qoruyuculuq təmin edən likopenin faydaları bişirildiyində daha da artır. Mümkün olan ən yüksək faydanın təmin edilməsi üçün bu cür qidaların yalnız salatda deyil, yeməklərdə də istifadə edilməsi lazımdır.
Nəticə
Bir çox tərəvəzin qida dəyərlərindən mümkün olan ən yüksək faydanı təmin etmək üçün çiy olaraq istehlak edilməsi lazımdır. Ancaq brokoli, gül kələm kimi tərəvəzlər çiy yeyildiyində adamda köpmə və bağırsaq qazı problemi yarada bilər. Pomidor, kök kimi tərəvəzlər isə bişirildiyində qida dəyərləri artır. Digər tərəfdən gündəlik qidalanma nizamında alınacaq üç-beş boşqab tərəvəzin, ən az birinin bişmiş, digərlərinin də çiy olaraq istehlak edilməsi təklif edilir. Bu şəkildə çiy və bişmiş tərəvəzlərin balanslı şəkildə alınması təmin edilir.
